Jednym z głównych celów postępowania upadłościowego jest zaspokojenie w jak najwyższym stopniu roszczeń wierzycieli niewypłacalnego dłużnika. Niewątpliwie zatem to wierzyciel zajmuje najważniejszą rolę w postępowaniu upadłościowym.

W związku z powyższym niezmiernie ważnym aspektem wszczęcia i przeprowadzenia postępowania upadłościowego wobec jego dłużnika jest znajomość przysługujących mu praw i obowiązków w tym postępowaniu. Skuteczne ich wykorzystanie będzie gwarantować zrealizowanie powołanego celu.

Wniosek o ogłoszenie upadłości

Jednym z podstawowych uprawnień wierzyciela jest możliwość zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika.

Ważne jest aby składając wniosek wierzyciel wskazał sposób prowadzenia postępowania, tj. czy wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, czy też o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika. Brak wskazania w tym zakresie będzie poczytywany przez sąd jako żądanie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika. W przypadku gdy wierzyciel przyjmuje możliwość zawarcia układu, powinien dołączyć do swojego wniosku wstępne propozycje układowe.

We wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel może domagać się także zabezpieczenia majątku dłużnika, np. przez ustanowienie hipoteki lub zastawu rejestrowego. Jeżeli sąd uzna żądanie za uzasadnione, wyznaczy w tym celu tymczasowego nadzorcę sądowego. Zabezpieczenie takie przestanie obowiązywać z chwilą prawomocnego ogłoszenia upadłości.

Na postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości wierzycielowi przysługuje zażalenie.

Zgromadzenie wierzycieli

Krzysztof Żyto

W przypadku gdy materiał zebrany przez Sąd wskaże, że dalsze postępowanie będzie prowadzone z możliwością zawarcia układu, może zostać zwołane wstępne zgromadzenie wierzycieli. Ma ono na celu podjęcie decyzji o sposobie prowadzenia postępowania upadłościowego, a także ewentualne powołanie rady wierzycieli oraz zaopiniowanie wyboru osoby syndyka, nadzorcy sądowego bądź zarządcy.

Lista wierzytelności

Procedura postępowania upadłościowego obejmuje sporządzenie listy, określającej wysokość uznanej wierzytelności oraz kategorię, do której wierzytelność została zaliczona i tym samym określa kolejność ich zaspokajania. Wierzytelności umieszczane są na niej w dwojaki sposób: z urzędu – dotyczy to tych zabezpieczonych rzeczowo (np. hipoteką lub zastawem rejestrowym) – lub są zgłaszane przez wierzycieli. Zaznaczyć należy, że wierzyciel, którego roszczenia nie są zabezpieczone rzeczowo na majątku dłużnika, może uzyskać zaspokojenie z sum uzyskanych z likwidacji majątku upadłego jedynie wtedy, gdy zgłosi swoje wierzytelności sędziemu – komisarzowi.

Kolejność zaspokojenia wierzytelności zależy od kategorii, do której  wierzytelność została zaliczona. Kategorii tych jest pięć (zmiana od dnia 2 maja 2009 roku). Do trzech pierwszych należą wszelkie świadczenia publicznoprawne, bądź korzystające z ustawowego pierwszeństwa zaspokojenia są to na przykład: (koszty postępowania upadłościowego, należności alimentacyjne za czas po ogłoszeniu upadłości, podatki). W praktyce obrotu gospodarczego większość wierzytelności przedsiębiorców jest zaliczana do kategorii trzeciej (do postępowań wszczętych po dniu 2 maja 2009 roku będzie to odpowiednio kategoria IV). Lista wierzytelności podlega ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a od dnia jej ogłoszenia wierzycielowi przysługuje dwutygodniowy termin na ewentualne jej zaskarżenie przez złożenie sprzeciwu.

Wpływ ogłoszenia upadłości dłużnika na możliwość dochodzenia roszczeń przez wierzycieli:

• postępowania sądowe i egzekucyjne z udziałem upadłego, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, co do zasady, podlegają zawieszeniu;

• wszelkie toczące się postępowania egzekucyjne względem dłużnika podlegają zawieszeniu, natomiast po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości – zostają umorzone;

• wszczęcie i przeprowadzenie egzekucji z majątku upadłego w trakcie toczącego się postępowania upadłościowego jest niedopuszczalne;

• postępowania sądowe lub administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu.

Wpływ ogłoszenia upadłości na zabezpieczenia rzeczowe wierzyciela na majątku upadłego

Zasadą jest, iż po ogłoszeniu upadłości nie można obciążać składników masy upadłości hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności, która powstała przed ogłoszeniem upadłości. Zasada ta nie obowiązuje w przypadku hipoteki, jeżeli wniosek o jej wpis został złożony w sądzie co najmniej na sześć miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Reasumując stwierdzić należy, iż wierzyciel posiada pewien katalog uprawnień służących ochronie jego interesów w postępowaniu upadłościowym, natomiast to w jakim zakresie je wykorzysta dla ich ochrony zależy od trafności podejmowanych przez niego działań.

Krzysztof Żyto, radca prawny, wspólnik Kancelaria Prawna Chajec, Don-Siemion&Żyto