Infrastruktura wodociągowa w Polsce wymaga dużych inwestycji w modernizację i rozbudowę instalacji, a także podniesienie efektywności operacyjnej dostawców usług. Niemal 90% rynku usług wodociągowych w Polsce kontrolowane jest przez publicznych operatorów¹ . Mimo znaczącego wsparcia funduszy UE, budżety lokalne nadal pozostają mocno ograniczone, co hamuje modernizację i budowę nowych sieci.

Szansą dla rozwoju sektora wodociągów jest zaangażowanie partnerów biznesowych – w tym funduszy private equity. Niestety wciąż niewielki odsetek samorządów w Polsce decyduje się na współpracę z prywatnym inwestorem.

Kondycja rynku i potencjał inwestycyjny

Nakłady inwestycyjne na rozwój sieci wodociągów i kanalizacji w Polsce wzrosły dzięki dostępowi do funduszy unijnych. Jednak obok konieczności efektywnego wykorzystania unijnych grantów, zarządzający sieciami wodno-kanalizacyjnymi muszą zmierzyć się z wymogami traktatu akcesyjnego i standardami ochrony środowiska UE. Polska w procesie akcesyjnym zobowiązała się zmodernizować gospodarkę wodno-ściekową do 2015 roku, zakładając budowę i rozbudowę ok. 33,5 tys. km sieci kanalizacyjnej w latach 2003-2015² .

Realizacja planów inwestycyjnych jest dużym wyzwaniem dla ograniczonych budżetów polskich gmin, szczególnie w okresie spowolnienia gospodarczego. Według szacunków Ministerstwa Środowiska, nakłady finansowe na budowę i modernizację kanalizacji w Polsce do 2015 roku wyniosą jedynie ok. 30 mld złotych³ . Sposobem na rozwiązania tego problemu mogłoby być nawiązanie współpracy z prywatnymi inwestorami.

Struktura rynku usług wodociągowych w Polsce ukazuje monopol państwowych operatorów. Publiczno-prywatni i komercyjni dostawcy obsługują jedynie 12% populacji kraju. Dla porównania, na czeskim rynku, gdzie ponad 81% udziałów mają prywatne lub publiczno-prywatne spółki, z powodzeniem realizowany jest model zaangażowania komercyjnych inwestorów w rozwój sieci wodociągowych.

Udziały w rynku usług wodociągowych Odsetek populacji obsługiwanej przez poszczególnych operatorów

Źródło: “EUREAU Statistics Overview on Water and Wastewater in Europe. 2008”, raport EUREAU z 2009 r.

Doświadczenie Penta Investments w realizacji największego projektu wodociągowego w Czechach SmVaK pokazuje, że zaangażowanie partnera biznesowego może zapewnić przedsiębiorstwom z tego sektora wsparcie w zwiększaniu efektywności i pozyskiwaniu kapitału, a lokalnej społeczności korzyści z podniesienia jakości usług, przy zachowaniu stałego poziomu cen.

Dobry przykład

SmVaK (Severomoravske vodovody a kanalizacje Ostrava) jest jednym z kluczowych graczy na czeskim rynku, obsługującym ponad 1,1 mln mieszkańców północnych Moraw. W 2003 roku fundusz Penta Investments dokonał akwizycji, decydując się na model nabycia LBO (leveraged buy out). Przed transakcją dostawca usług wodociągowych nie korzystał z żadnej z form wsparcia kredytowego – co obniżało efektywność finansową firmy. W ramach realizacji projektu zdecydowano się na zaciągnięcie kredytu, który pozwolił na optymalizację struktury kapitałowej SmVaK oraz podniesienie wartości przedsiębiorstwa.

Co istotne, transakcja realizowana była w ramach ścisłej współpracy między Penta Investments a zarządem SmVaK, władzami samorządowymi oraz bankami. Porozumienie stron, nawiązane już na początku współpracy gwarantowało realizację długoterminowej strategii rozwoju opartego na inwestycjach w infrastrukturę, przy jednoczesnej stabilizacji cen dostaw wody oraz usług kanalizacyjnych.

Partnerstwo z funduszem private equity pozwoliło SmVaK osiągnąć dynamikę wzrostu zysków w wysokości ok. 10% w 2004 i 2005 roku. Ponadto, zwiększono efektywność przetargową spółki o 8%, a środki zaoszczędzone w ten sposób – w wysokości ok. 14 mln euro rocznie – zostały przeznaczone na inwestycje w infrastrukturę.

Fundusz wniósł, jako wartość dodaną, know-how związane z funkcjonalnym systemem zarządzania, co doprowadziło do efektywnej reorganizacji przedsiębiorstwa, bez konieczności zmian w strukturach zarządu. Transakcja umożliwiła restrukturyzację niewykorzystywanych aktywów, co dostawcy usług wodociągowych przyniosło dodatkowe ok. 8 mln euro oszczędności.

Znaczne pozytywne zmiany, jakie zaszły w SmVaK powodują, że Penta Investments ocenia tę inwestycję jako jedną z najbardziej udanych.

Szanse i bariery inwestycji dla funduszy PE na rynku usług wodociągowych

Doświadczenie Penta Investments na rynku czeskim pokazuje, że współpraca finansowa z podmiotami z sektora wodociągów i kanalizacji zapewnia stabliność inwestycji, które charakteryzuje niskie ryzyko i perspektywa zwrotu w dłuższym okresie czasu.

Fundusze private equity doceniają potencjał zaangażowania w rozwój infrastruktury w Polsce. W sytuacji, gdy lokalne budżety są mocno ograniczone, a środki unijne nie zapewnią funduszy na realizację całości inwestycji, władze gmin powinny rozważyć współpracę z komercyjnym inwestorem.

Niestety wciąż główną barierą partnerstwa samorządów i biznesu w sektorze usług wodociągowych jest sceptycyzm władz lokalnych. Tymczasem obawa o podwyżkę cen usług, która zdaniem samorządów towarzyszyć może transakcji, jest zupełnie nieuzasadniona.

Fundusze private equity – zakładając długoterminowość inwestycji – opierają strategię generowania zysków na wprowadzanych oszczędnościach, a nie podnoszeniu cen. Co więcej, prywatni partnerzy finansowi są w stanie podpisywać umowy określające maksymalny poziom wzrostu cen (np. na poziomie inflacja +2%) na okres wielu lat. Takie gwarancje skutecznie zapobiegają gwałtownym podwyżkom cen usług, czego tak mocno obawiają się władze samorządowe.

Jozef Janov
Partner Zarządzający Penta Investments

¹ EUREAU 2009, “EUREAU Statistics Overview on Water and Wastewater in Europe. 2008”, http://www.stilis.be
² Ministerstwo Środowiska, „Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych”, Warszawa 2003.
³ Ministerstwo Środowiska, „Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2009”, Warszawa 2010.
⁴ Więcej informacji: http://www.pentainvestments.com/uploads/tx_msprojects/Case_study_SmVaK.pdf