Gdy toczą się dyskusje nad powstaniem nowych inwestycji w zabytkowych częściach miasta, zdania są zawsze podzielone. Po jednej stronie znajdują się przeciwnicy pomysłu zmiany zabytkowego krajobrazu, a po drugiej zwolennicy, którzy uważają, że miasto jest przestrzenią dla wyobraźni i nowatorskich pomysłów architektów. Czy możliwy jest kompromis?

Dylematy współczesnych architektów

Filharmonia w Szczecinie

Na przestrzeni lat wymagania ludzi bardzo się zmieniły. Dziedzictwo historyczne, które stanowi o walorach miasta, ma wpływ na podział terenów, komunikację oraz ukształtowanie jego zabudowy. Podstawowy problem, który pojawia się podczas budowania nowych budynków w starych miastach związany jest z tym, że powstawały one w czasach, kiedy musiały pełnić zupełnie inną funkcję. Tęsknota i chęć dopasowania się do architektonicznej tkanki miasta czasem skutkuje zbyt prostymi rozwiązaniami - architekci kopiują istniejące elementy oraz wykorzystują znane, dawno przestarzałe schematy, co wydaje się być niewystarczającym z wielu względów.

- Podkreślanie lokalnej tożsamości zwykle opiera się na dbałości o dziedzictwo przeszłości. To jednak tylko jedna strona zagadnienia. W tych wielce szlachetnych dążeniach nie należy zapominać o tworzeniu unikalnych wartości dla teraźniejszości i dla przyszłości powiedział Jacek Krenz podczas międzynarodowej konferencji „Tożsamość miasta odbudowanego. Autentyzn – Integralność – Kontynuacja”.

Nowe materiały i technologie budowlane znacznie wzbogacają narzędzia i możliwości architektów, dlatego bez wątpienia powinni oni z tego korzystać. Nowoczesność charakteryzuje się chaotycznością i brakiem myśli przewodniej. Dlatego coraz trudniej podtrzymywać historycznie uwarunkowane nawarstwianie różnych stylów. Pożądany dialog pomiędzy architekturą reprezentującą współczesny oraz tradycyjny nurt, nie zawsze da się połączyć, zachowując wartości obu, ale wydaje się, że przedmiotowy spór też może być jedną z możliwych opcji.

Pierwsze spotkanie z miejscem zabudowy

455 Central Park West

Przed rozpoczęciem projektu ważne jest zbadanie wszystkich aspektów przestrzeni: zaczynając od architektury w okolicach planowanej inwestycji, na oczekiwaniach mieszkańców kończąc. - Na początkowym etapie każdego projektu zawsze kładę przed sobą pustą kartkę. Przychodzę z zewnątrz, więc nim zacznę projektować, muszę poznać typologię budynków w danym mieście: jak są zbudowane, z jakich materiałów, jaki styl prezentują – mówi Ami Szmelcman, architekt paryskiego biura architektonicznego Gottesman-Szmelcman, odpowiedzialny za koncepcję architektoniczną m.in. Angel Plaza i Angel City w Krakowie.

- Muszę wczuć się w typowego obywatela i zastanowić, co on chciałby zobaczyć w miejscu, które mam do zagospodarowania – dodaje. Po takim wstępnym „zapoznaniu się” z miastem następuje najważnejszy etap – proces tworzenia projektu. Wtedy doświadczony, posiadający odpowiednią wiedzę o terenie, architekt zaczyna eksperymentować, tworząc język uniwersalny dla przeszłości i teraźniejszości.

Miasto jako dialog stylów

Musi minąć trochę czasu, by można było ocenić, jak ta czy inna budowla koresponduje z otoczeniem. Często stare budynki dopełniane są elementami, które mając nowoczesną formę, wnoszą nową warstwę znaczeniową. Jednym z najlepszych przykładów na zilustrowanie takiego rodzaju metamorfozy jest Muzeum Żydowskie w Berlinie. W 1989 roku Daniel Libeskind wygrał przetarg na zaprojektowanie nowej części budynku, która została ukończona w 1999 roku. Symbolika nowego gmachu odzwierciedla funkcję, którą obecnie pełni. Forma „zygzaku” przypomina nieregularną gwiazdę żydowską. Konfrontacja, którą możemy dostrzec w architektonicznym rozwiązaniu, stanowi nietypowe spojrzenie na tego rodzaju miejsce.

Graz Kunsthaus vom Schlossberg

Kolejnym eksperymentem, na który warto zwrócić uwagę, jest Kunsthaus w Grazu. W strarym, historycznym miejscu bydynek muzeum wnosi nowy akcent do krajobrazu miasta. - Kunsthaus w Grazu jest przykładem takiego działania, w którym organiczna, obca forma nowego obiektu staje w opozycji do istniejącej substancji miejskiej, oddziałując na zasadzie kontrastu, podkreślonego imperatywem technologicznej, multimedialnej fasady – pisze mgr. inż. arch. Przemysław Bigaj w swoim opracowaniu „Lokalne i globalne znaczenie dzieła architektonicznego w tworzeniu tożsamości współczesnego miasta – architektura znaku”. Organiczna forma z niezwykłymi elementami absolutnie wybija się z ogólnego widoku miasta i automatycznie zwraca na siebie uwagę.

Zmiany w polskim krajobrazie

Żydowskie muzeum w Berlinie

W Polsce takie wyzwanie dla architektów może stanowić Angel Wawel – kompleks apartamentów położonych u podnóża Zamku Królewskiego na Wawelu. Flagowym apartamentem kompleksu jest Royal Apartment, w którym konserwatorom udało się zachować freski autorswa Jana Bukowskiego. Wpisanie się w tak wyrafinowaną materię wymagało sporo czasu i umiejętności, ale kombinacja zabytkowego klasztoru sióstr koletek z nowoczesną inwestycją w postaci jednego obiektu oraz wytworzenie jednolitego stylu okazało się dobrym rozwiązaniem.

Architektoniczną ciekawostką, która także powstała w Polsce, jest Filharmonia w Szczecinie. Oddana niedawno do użytku budowla jest podobna do postmodernistycznego pałacu. Kształty budynku, które w pewnym stopniu odwołują się do istniejących elementów architektonicznych miasta, wnoszą nutę konformizmu w tkankę miejską Szczecina. Budynek zasługuje na to, żeby stać się prawdziwą mekką dla miłośników sztuki operowej, ponieważ sale widowiskowe spełniają wszystkie nowoczesne wymagania i standardy techniczne. Wszystko w trosce o to, by akustyka i brzmienie były idealne.

Przy tworzeniu takiego rodzaju projektów muszą być użyte wysokiej jakości materiały oraz wykorzystane nowe technologie. Każdy nowy obiekt świadczy o tym, że architekci ciągle starają się szukać kompromisu. Bo jakościowe tworzenie nowych wartości niekoniecznie musi wiązać się z zaprzeczeniem lub zniszczeniem tych starych.